Dit kortverhaal biedt een kijk op mijn internationale stage ervaring ervaring als Belgische architecte in het buitenland, een fase die gekenmerkt werd door uitdagingen, groei en reflectie. Als recent afgestudeerde was ik vastbesloten om mijn horizon te verbreden en verschillende perspectieven op het architectuurvak te verkennen. Mijn eerdere buitenlandse ervaring in Weimar, Duitsland, had me al voorbereid op de aanpassingen die nodig zijn bij werken in een nieuwe culturele en professionele omgeving, maar niets dat aanwezig was bij aanvang van de stage in mijn ervaring en omgeving had me kunnen voorbereiden op de complexiteit van mijn tijd in Portugal. In een tweede deel reflecteer ik dan ook op wat er beter kan in het hele stagesysteem, want er is wel degelijk nood aan verbetering.
Waarom koos ik voor een buitenlandse stage?
Mijn overtuiging is dat het verkennen van verschillende perspectieven essentieel is. Hoe we in België werken, is niet per se de enige of beste manier. Een stage biedt de kans om te leren en te experimenteren in het werkveld. Als architect streef ik naar een brede basis, een basis die flexibel en gevarieerd is. Ik wil niet vastzitten in de werkwijzen die gangbaar zijn in België, maar juist openstaan voor andere methoden en visies die mijn ontwerpen kunnen verrijken en mijn vaardigheden als architect flexibel en up- to- date houden. Na twee jaar ervaring bij een bureau in België, leek het me verstandig om direct na mijn afstuderen te verkennen wat het betekent om architect te zijn in het buitenland. De Erasmus-beurs die binnen het eerste jaar na afstuderen beschikbaar is, was zeker ook een stimulans.
Hoe koos ik mijn bestemming?
In eerste instantie was mijn keuze intuïtief en mede bepaald door openstaande opportuniteiten. Achteraf gezien realiseerde ik me dat ik op zoek was naar een plek waar ik veel kon leren. Ik zocht naar een locatie en cultuur die niet 1 op 1 hetzelfde was als mijn Belgische achtergrond, maar toch binnen een westers kader lag aangezien ik nog in de beginfase van mijn stage zat en mijn fundament wilde versterken. Ik koos voor Portugal. Hoewel het een land is met een meer ontspannen Zuid-Europese mentaliteit, bood het nog steeds een zekere mate van herkenbaarheid die aansloot met mijn achtergrond.
Bij het kiezen van mijn stageplaats zelf heb ik bewust gezocht naar een bureau dat aansloot bij mijn interesses. Gezien mijn passie voor publieke projecten en erfgoed, kijkende naar mijn thesis, was het voor mij essentieel om een bureau te vinden dat zich hierop richtte. Daarom viel mijn keuze op Rosmaninho+ Azevedo Arquitectos in Porto, Portugal. Dit bureau specialiseert zich in erfgoed, publieke projecten- zij het niet op grootschalige schaal- en museale projecten. Met mijn achtergrond in kunst en scenografie leek dit de perfecte match voor mijn interesses en ambities. Bovendien bood deze ervaring mij een ideale start voor mijn verdere stage in België, waar ik hoopte terecht te kunnen bij een bureau dat werkt aan grotere publieke projecten.
De ervaring
In de praktijk bleek het leerproces complexer en genuanceerder dan verwacht. Een eerste uitdaging was de taalbarrière. Hoewel ik ervan overtuigd was dat alles in het Engels zou verlopen na het initiële sollicitatiegesprek, bleek dit niet het geval te zijn. Dit leidde tot extra uitdagingen bij het werken met documenten in een taal die ik niet beheerste en veroorzaakte aanvankelijk enige frustratie en extra vermoeidheid. Met de nodige flexibiliteit en doorzettingsvermogen leerde ik echter geleidelijk aan een basis van 'architectuur-Portugees' om effectiever te kunnen communiceren.
Bij elke stage is communicatie essentieel. Als buitenlandse stagiair ben je grotendeels op jezelf aangewezen, met weinig tot geen ondersteuning van professionele organisaties zoals de orde van architecten. In mijn ervaring was er geen contact tussen de orde van architecten en mijn stageplaats om mijn stage te begeleiden of te controleren. Als buitenlandse stagiair maakt je dat extra kwetsbaar omdat jij de enige bent die je belangen verdedigt ondanks dat je in een lager statuut wordt gedwongen waar controle door een derde partij wordt geïmpliceerd maar in feite ontbreekt. Een voorbeeld van de gevolgen tijdens mijn stage was mijn ervaring met werfbezoeken. Hoewel ik sinds de start meermaals had aangegeven hoe belangrijk deze waren, verminderde de frequentie ervan reeds na 2 maanden. Uiteindelijk ben ik halfweg de stageperiode het gesprek aangegaan, mijn zorgen op tafel gegooid. Dit leidde tot een tijdelijke oplossing maar ik bleef kwetsbaar voor de situatie en was ik steeds vaker alleen in mijn uitdagingen letterlijk en figuurlijk.
De stage bood zeker wel waardevolle leermomenten. Hoewel ik technisch gezien niet alle kennis opdeed die ik had verwacht, groeide ik wel als architect. De stage hielp me onder andere om mijn eigen identiteit als architect te ontwikkelen en leerde me om moeilijke gesprekken aan te gaan en beter beseffen wat ik wel nodig had om te kunnen groeien. Naar ondernemen toe, vaak een onderbelicht topic, heb ik een nieuw model leren kennen dat me bepaalde perspectieven heeft gegeven. Ik heb gezien hoe anders om te gaan met klanten in een kleinschalig bureau, het aangaan van slecht vergoedde competities met zijn gevolgen en het hebben van stagairs. Deze laatste is in de vorm van moderne uitbuiting door het niet vergoeden van stagairs en de morele verantwoording dat er een Erasmus+ beurs is dat het allemaal goed zou maken. In werkelijkheid weten we dat deze beurs amper de huur dekt. Dat deze gang van zaken samenhangt met de competitiecultuur en een bepaald type opdrachtgever lijkt me onbetwistbaar. Net zoals het de keuze van de architect is om samen te werken met dit type klant en het aangaan van deze competities voor een bepaalde reputatie in plaats van een correcte vergoeding.
Wat maakt een stage goed?
Tijdens de beste stage krijg je naar mijn mening de volgende drie zaken:
Financiële compensatie die de stagair toelaat om naar de letter van de Belgische wet zijn beroep in alle waardigheid te kunnen uitoefenen. Met andere woorden voldoende ereloon zodat de stagair een zelfstandig bestaan kan voeren en niet geweigerd wordt door de nutsmaatschappijen om een contract af te sluiten wegens een 'te laag loon' wanneer hij of zij alleen wil gaan wonen.
Kennis om op termijn het beroep van architect volledig zelfstandig te kunnen uitvoeren. Dit beslaat zowel technische, juridisch, sociale als economische kennis. Een stage bestaat per definitie om bij te leren, om te kunnen experimenteren en de grenzen af te tasten van het werkveld binnen een veilige en semi- gecontroleerde omgeving. Een stagair is er niet om dag in dag uit uitsluitend visualisaties of maquettes te maken. Wil jij als stagemeester de volgende generatie architecten van het toneel jagen met een Bore-out?
The underdog: erkenning voor het geleverde werk. Niets onderdrukt passie en ambitie als het miskennen van het brein achter het ontwerp. Niets stimuleert een persoon als erkenning en waardering voor het gevoerde werk. De vermelding van de naam bij een klant, onder beelden op een website, tijdens een meeting met stakeholders,... Waardering is belangrijk. We zijn allemaal mensen, geen robots. Als senior architect en eigenaar van een bureau ben je trots om overal jouw naam/ brand te zien verschijnen, maar het angstvallig claimen van werk dat niet van jouw is schaadt meer dan alleen je reputatie wanneer het uitkomt.
Natuurlijk is dit geen eenzijdig verhaal, als stagemeester moet je ook iets terugkrijgen. Stage is geen liefdadigheid. Als stagair geef je terug door kwalitatief ontwerpen te creëren, initiatief te nemen, passie en innovatie aan te brengen.
In conclusie kan ik zeggen dat ik een veelbewogen eerste semester van mijn stage in het buitenland achter de rug heb. Het was een leerrijke stage op andere vlakken dan de paperpushers de vakjes afvinken. Een stage is een kans om te leren en te groeien, zowel technisch, als mens, als ondernemer maar het huidige systeem schiet op verschillende vlakken tekort. De orde van architecten is er om de bouwheer te beschermen. Door de belangen van stagiairs te behartigen en te zorgen voor een veilige en ondersteunende omgeving voor professionele groei creëren ze een klimaat waar kwalitatieve architecten uit voortkomen. Het is duidelijk dat er hervormingen nodig zijn om stagiairs beter te begeleiden en te beschermen tegen uitbuiting in het werkveld. Maar de orde is zeker niet de enige factor in dit schaakspel. In het tweede deel van deze reeks deel ik mijn bezorgdheden en vanuit mijn positie als stagair architect een aantal mogelijke oplossingen om de situatie van de nieuwe generatie architecten te verbeteren.
~ Kimberly Wouters, Architect.
Info: Mijn buitenlandse stage heeft 6 maanden geduurd van 16 november 2023 tot en met 16 april 2024. Ik was werkzaam bij het bureau Rosmaninho+ Azevedo Arquitectos in Porto, Portugal.
Comments