Als architect werk ik dagelijks met beelden. Ze helpen mij bij het maken van ontwerpkeuzes en bij het selecteren van materialen. Maar een beeld is meer dan enkel een visueel hulpmiddel— het is een ruimtelijke taal, een actor. Een beeld vanuit een bepaald perspectief kan vormen hoe we ruimte ervaren en betekenis geven aan onze omgeving. Het is dan ook van belang om te begrijpen hoe beelden precies werken om ze te kunnen maken en te kunnen inzetten.
De Driehoek van Beeldvorming
De manier waarop een beeld wordt samengesteld, overstijgt esthetiek en het commerciële aspect. Het is een gedragssturend dynamisch spel tussen waarneming, interpretatie en creatie. Elk beeld beweegt zich binnen een continu spanningsveld van drie elementen:
- De waarneming: wat onze ogen daadwerkelijk registreren.
- Het mentale beeld: hoe we dit waarnemen en interpreteren.
- Het tegenbeeld: de manier waarop we de werkelijkheid hercreëren.
Zelfs een simpele foto is geen objectieve weergave van de realiteit, maar een interpretatie, een extractie van een moment dat nooit volledig de waarheid kan omvatten. In een wereld waarin we via sociale media in een digitale metaverse leven, ervaren we deze vervreemding voortdurend. Wat we zien, is niet langer een ruwe weergave van de werkelijkheid, maar een gecureerde, gefilterde reconstructie ervan.
De (On)bewuste Vervorming van de Realiteit
Net zoals de schildertechniek sfumato in de Renaissance contouren en kleuren verzachtte om een suggestief, dromerig effect te creëren, vervormen moderne digitale bewerkingen onze waarneming van wat echt is. De mens is inherent imperfect, maar streeft naar perfectie. Dit spanningsveld is niet nieuw. Shakespeare verwoordde het al in Hamlet:
“God hath given you one face, and you make yourselves another.”
Instagram-filters en Photoshop laten ons geloven in een perfecte realiteit waarin imperfecties worden weggevaagd, waarin het 'authentieke' steeds meer een constructie wordt. We herscheppen de werkelijkheid, verbergen ruwe randjes en kneden een wereld naar ons verlangen. Maar is dit een poging om de werkelijkheid te manipuleren of juist om haar te herscheppen? Hierin schuilt ook een fundamenteel verschil tussen bijvoorbeeld een collage en Photoshop: de ene is een bewuste, artistieke herinterpretatie, terwijl de andere soms een moreel discutabele poging is om een alternatieve waarheid te construeren.
topos: de foto als goddelijke kunst
Een goed beeld maakt het afwezige aanwezig. Dit concept sluit aan bij het klassieke idee van topos: de gemeenschappelijke ruimte waarin kunst een bijna goddelijke kracht krijgt om iets voelbaar te maken dat fysiek nog niet bestaat.
Architectuur an sich en kunst delen deze eigenschap. Ze transformeren een abstract idee tot een tastbare ervaring. Een tekening, een visualisatie of een collage is geen loutere weergave van een toekomstig gebouw; het is een belofte, een inkijk in een nog te verwezenlijken wereld. Net zoals een schilderij meer is dan verf op doek, is een architecturale weergave meer dan een technische illustratie—het is een vertaling van visie en emotie.
Creativiteit vs. Manipulatie: Een Ethische Vraag
Wanneer is een beeld een creatieve interpretatie, en wanneer wordt het misleiding?
In architectuur is dit een delicate kwestie. Een render kan een ruimte laten voelen als een zonovergoten, harmonieuze omgeving, terwijl het uiteindelijke gebouw door regelgeving, budget of praktische overwegingen heel anders aanvoelt. De kracht en het gevaar van beeldvorming liggen in deze manipulaties.
Beeld als Architecturale Taal
Als architect gebruik ik beelden niet (alleen) om ontwerpen te tonen, maar om verhalen te vertellen, om sferen op te roepen en om betekenis te geven aan ruimte. Beeld is een taal op zich, een brug in het bewustzijn tussen de wereld zoals we die kennen en de wereld zoals we die dromen.
En misschien ligt daarin wel de ware magie: in de spanning tussen realiteit en verbeelding, tussen imperfectie en ons verlangen naar perfectie. Wat we zien, wat we denken en wat we creëren vormen samen een eindeloze dialoog—een spel waarin architectuur niet enkel gaat over bouwen, maar vooral over betekenis geven aan onze omgeving.
~Ar. Kimberly Wouters
Deze blogpost is grotendeels gebaseerd op een eigen interpretatie van het boek:
"Instagrammable: What Art Tells Us about Social Media" van Koenraad Jonckheere (2024). > zeker een mustread!
De collage is een samenstelling van een eigen architectuurvisualisatie en beelden genomen tijdens de expo in MoMu Antwerpen: Maskerade, make-up & Ensor
Commentaires